آسیب شناسی پژوهش در علوم و مهندسی طی دهه های اخیر در ایران

پژوهشهای علمی، که بخش عمده‌ای از فعالیتهای دانشگاهها و پژوهشگاههای کشور را طی دو دهۀ اخیر به خود اختصاص داده است، بدون شک یکی از مؤلفه‌های قطعی توسعه و پیشرفت کشور قلمداد می‌شود. تأکید رهبران سیاسی و نخبگان علمی کشور بر نیاز جدی به توسعۀ هرچه بیشتر علم و فنّاوری گواهی بر مدعای فوق است. از طرفی، بروز ضعفها و کاستیها، چه در برنامه‌ریزی و چه در اجرای هدفمند پژوهشهای علمی، موجب سردرگمی نهادهای دست‌اندرکار شده و چشم‌انداز آتی پیشرفت علمی کشور را با شک و تردید جدی مواجه ساخته است. نبود سازکار مناسب برای تجاری‌سازی محصولات پژوهشی، و در یک کلام، پای کار نبودن مشتریان نیازمند، مشکلات عدیده‌ای برای استمرار اجرای موفق پژوهشهای علمی رقم زده است. در این نوشته، ضمن انتقاد از صرفاً بیان مشکلات موجود، پیشنهاد شده است تا آحاد جامعۀ فرهیخته پژوهشی کشور، از طریق تبادل‌نظر و همفکری، مساعی خویش را در ترسیم نقشه راهی برای اجرای هدفمند پژوهش علمی طی دهۀ اخیر به ‌کار بندند. در همین راستا، سعی شده است تا به کمک آمار و مستندات موجود، و از طریق تحلیل روند پژوهش طی چند دهۀ گذشته، الگویی اگرچه ناقص و ابتدایی برای دهۀ جاری ارائه شود. به گمان نوشتۀ حاضر، ساماندهی امر پژوهش، منوط به اجرای دو گروه از پیشنهادهای مفیدی است که ‌باید به تفکیک بخش دانشگاهی و بخش صنعتی کشور عملیاتی شوند. تدارک سازکار لازم برای «تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی» به‌عنوان اقدام محوری و شاه‌بیت فعالیت ارکان کشور طی دهۀ جاری برای برون‌رفت از مشکلات موجود پیشنهاد شده است.